Relighting: beter werken en leven met aangepast licht
De tijd van donkere en muffe overheidsgebouwen is definitief voorbij. We hebben letterlijk het licht gezien en dat merk je al gauw aan de productiviteit en het algemene gevoel van welzijn in overheidsgebouwen na een relighting-operatie. Het is niet alleen een kwestie van energie-efficiëntie en besparingen, relighting gaat ook over lichtkwaliteit en duurzaamheid. We hebben de technologie, we gebruiken ze ook.
“Als VEB hebben we over de jaren heel wat technische expertise opgebouwd op het gebied van relighting, van het opstellen van raamcontracten met studiebureaus en technische uitvoeringsbedrijven tot advies en specifieke dossierbegeleiding”, vertelt Lard Vanobbergen, Project Manager Relighting bij het VEB. Die expertise wordt o.a. ingezet om lokale besturen, scholen, sociale huisvestingsmaatschappijen en andere organisaties uit de publieke sector correct te informeren. “De oudste raamovereenkomst dateert al van 2019 en sindsdien hebben we al heel wat organisaties administratief kunnen ontzorgen, door ze te laten intekenen op zo’n overeenkomst. Voor hen is het immers niet evident om al die expertise zelf in huis te halen”, vult Lard aan.
Kostenefficiënte en schaalbare investering
De vraag naar energiebesparende maatregelen om de duurzaamheid te verhogen en de uitstoot van CO2 te verlagen speelt in alle sectoren. Overheidsinstanties hebben hier een belangrijke voorbeeldrol. Er wordt van hen verwacht dat ze bepaalde doelstellingen bereiken. Het voordeel van een relighting-project is dat je op een eenvoudige manier een grote vooruitgang kan boeken. “Soms is het voor scholen of lokale besturen financieel niet haalbaar om grote investeringen te doen in bijvoorbeeld nieuwe ramen of isolatie. In dat geval kan relighting een kostenefficiënte investering zijn die toelaat om grote stappen vooruit te zetten. Bovendien is het een makkelijk schaalbare ingreep, die over verschillende jaren kan worden gespreid”, zegt Lard.
Binnen de dienstverlening van het VEB bestaan drie types van bestekken die kunnen voldoen aan uiteenlopende behoeften: het bestek met voorafgaande studie, het aannemingsbestek en Licht-als-een-Dienst. Het eerste type is specifiek voor projecten waarbij een gedetailleerde lichtstudie vereist is en omhelst een studie, uitvoering en werfopvolging. Hierbij krijgt de gebruiker de garantie dat alle ruimtes conform de geldende normen verlicht worden. “Als een studie reeds voorhanden is, bieden we een aannemingsbestek aan, voor projecten waarvan de waarde niet hoger ligt dan 100.000 euro”, zegt Lard. “Voor projecten boven de 100.000 euro bieden we tevens de innovatieve optie aan van Licht-als-een-Dienst (Light-as-a-Service). Bij deze optie blijft een derde partij eigenaar van de installatie gedurende de looptijd van het contract, die tussen 5 en 15 jaar ligt. De betaling gebeurt via de gerealiseerde energiebesparing, waarbij de uitvoerder ook alle onderhoud op zich neemt.” In dat laatste scenario wordt de organisatie aan het einde van het contract volledig eigenaar van de installatie.
Wetenschap & licht: nieuwe trends
Besparingen zijn goed en nodig. Toch moeten we ervoor zorgen dat de slinger niet te hard enkel in die richting doorslaat. “We hebben de technologie, die gaat niet meer weg, de efficiëntie is enorm verhoogd. Vergelijk het met de evolutie van vervoer met paard en kar, naar de allernieuwste Tesla”, vertelt Lard. “Een cijfertje meer of minder achter de komma zou het verschil niet (meer) mogen maken op dat gebied. Hoog tijd dus om ons ook met andere aspecten van licht bezig te houden.”
Licht heeft een dubbele functie. Enerzijds visueel, want licht helpt ons om (beter) te zien wat er in de omgeving is en gebeurt. Maar een eerder “onderbelicht” aspect is de biologische kant van het verhaal. De lichtkwaliteit, de manier waarop licht wordt aangeboden als er geen daglicht is, speelt een grote rol in ons dagelijks functioneren. “De trade-off tussen kwalitatief en niet-kwalitatief licht is eigenlijk te verwaarlozen, maar door voor kwaliteit te kiezen kan je wel op andere vlakken scoren en een enorm verschil maken”, aldus Lard. “Er bestaat geen enkele wetenschappelijke twijfel over het feit dat licht een belangrijke driver is voor een aantal gezondheidsparameters, dat vertaalt zich in een positieve impact op het bioritme en het slaapritme, wat dan weer de productiviteit verhoogt en het absenteïsme onder werknemers verlaagt.” Met sommige producten kan de CRI-waarde (colour rendering index) zelfs 80 tot 90% zijn (vergeleken bij de 100% van natuurlijk daglicht). Het is een heel natuurgetrouwe manier van verlichting met een grote impact op de leefomgeving. “Die oplossingen zijn uiteraard wat duurder, maar we proberen de markt toch die richting uit te duwen. Hogere volumes kunnen de prijs op termijn drukken en daar heeft iedereen baat bij.”
Relighting: bron van productiviteit en duurzaamheid in de publieke sector
We kunnen dus besluiten dat de transformatie van overheidsgebouwen door relighting-initiatieven meer is dan een simpele modernisering. Het is een cruciale stap vooruit op het gebied van productiviteit en welzijn. Het Vlaams Energiebedrijf (VEB) speelt een sleutelrol in deze verandering door de uitgebreide technische kennis en hands-on manier van aanpakken. “Met deze strategie beogen we een duurzame en welzijn-bevorderende werkomgeving. Een investering in relighting waarbij gekozen wordt voor een hoogkwalitatief lichtplan brengt meer op dan enkel financieel voordeel: de impact op de mens kan moeilijk onderschat worden”, besluit Lard Vanobbergen.