Doordachte vastgoedstrategie zet Mechelen op weg naar klimaatneutraliteit
Steden en gemeenten die zich afvragen hoe ze hun gebouwenpatrimonium tegen 2050 klimaatneutraal kunnen maken, hebben baat bij een slimme vastgoedstrategie. Dat deze al meteen een enorme impact kan hebben, bleek de voorbije twee jaar in Mechelen. Door een energiecoördinator aan te stellen, alle gebouwen te onderwerpen aan een energieaudit en de beschikbare tools en middelen optimaal in te zetten, namen het energieverbruik en de bijbehorende kosten een flinke duik. Een interview met Annelies Van De Vyver, afdelingshoofd Vastgoedmanagement bij Stad Mechelen en Timothy Marckx, energie coördinator.
Klimaatneutraliteit is al enkele jaren een hot topic in Mechelen. In 2020 werd op basis van de klimaatdoelstellingen een ambitieuze vastgoedstrategie met vijf concrete actiepunten uitgetekend, die in 2021 groen licht kreeg van het stadsbestuur. “De nadruk ligt op energiecoördinatie, maximaal inzetten op klimaatneutraliteit bij nieuwbouw én renovatie, koppeling van vastgoed aan (toekomstige) warmtenetten en voorwaarden met betrekking tot klimaatneutraliteit bij verkoop van vastgoed”, vertelt Annelies Van De Vyver, afdelingshoofd Vastgoedmanagement bij Stad Mechelen.
Kort op de bal spelen
De LEPK-middelen van de Vlaamse overheid werden meteen goed besteed om de kersverse vastgoedstrategie uit te rollen. Met Timothy Marckx kreeg de Dijlestad een eigen energiecoördinator en via het VEB onderwierp ze al haar gebouwen aan een grondige energieaudit. “Voor het luik energiecoördinatie hebben we ons laten inspireren door het beleid van de Duitse stad Stuttgart en al snel zagen we dat dit effectief een schot in de roos was”, zegt Annelies Van De Vyver.
Dit laatste zijn allerminst loze woorden, want in 2023 daalde het gasverbruik van het stadhuis naar 671 MW, waar dat de jaren voordien telkens meer dan 1000 MW bedroeg (tot zelfs 1440 MW in 2012). En dat terwijl het accent in eerste instantie vooral op ‘no regret’-maatregelen lag: lichte en eenvoudige ingrepen die geen grote investeringen vergen, maar toch een significant effect hebben, zoals het beter inregelen van technische installaties, het bijsturen van tijdsprogramma’s en het dichtdraaien of blokkeren van radiatorkranen in ruimtes die niet noodzakelijk fors verwarmd moeten worden. “Het is vooral zaak om alles goed te monitoren en kort op de bal te spelen”, stelt Timothy Marckx. “Tegelijk hebben we het gebouwenpatrimonium van de stad in kaart gebracht en naast de energieboekhouding gelegd, waarbij de databases van VEB en Fluvius opnieuw up-to-date zijn gemaakt.”
Snel impact genereren
Stad Mechelen maakt ook zeer actief gebruik van Terra, de Patrimonium- en energiedatabank Vlaanderen. “Een schitterende tool voor de opmaak van Masterplannen Energie, zowel voor individuele gebouwen als voor het volledige patrimonium”, benadrukt Timothy Marckx. “We hebben gekozen om heel pragmatisch te werk te gaan en ons niet te verliezen in ellenlange Excel-formulieren, grote studies en overbodige tussenstappen”, vult Annelies Van De Vyver aan. “Vandaar dat we rechtstreeks met de tools werken die ons onder meer via VEB werden aangereikt, zonder dat er nog een extra facilitymanagementsysteem tussen zit. Intussen is – op drie erfgoedgebouwen na – ons volledige patrimonium geaudit en zijn alle resultaten verzameld in Terra. Amper tweeënhalf jaar nadat Timothy aan de slag is gegaan als energiecoördinator kunnen we dus al aangeven welke investeringsmiddelen de huidige en toekomstige beleidsploeg zou moeten voorzien om op koers te blijven richting 2050.”
Ook schepen Patrick Princen, die onder meer bevoegd is voor klimaat, milieu, energie en duurzaamheid, is rotsvast overtuigd van de meerwaarde van de uitgetekende vastgoedstrategie en tools als Terra. “Voor steden en gemeenten met een groot gebouwenpatrimonium is het niet altijd eenvoudig om het bos door de bomen te blijven zien, dus we zijn erg blij met onze keuze. In plaats van in het wilde weg te investeren, hanteren we nu een stapsgewijze aanpak, waarbij we al meteen focussen op de grootste energieverslinders om een directe impact te kunnen genereren. Dat is een wijze les die we getrokken hebben uit de energiecrisis. Als bestuur hebben we beslist om niet zomaar lijdzaam toe te zien tot de storm was overgewaaid, maar hebben we dat momentum aangegrepen om een grondige analyse te maken en een structurele stap te zetten naar een klimaatneutraal gebouwenpatrimonium.”
Prima ondersteuning
Anno 2024 heeft Stad Mechelen een goed beeld van wat nodig is om binnen 26 jaar de Europese klimaatdoelstellingen te halen. Maar zal dit ook lukken? “Het is nu aan het stadsbestuur om alles financieel en beleidsmatig in te plannen en daarbij spelen natuurlijk nog wel wat andere factoren mee”, legt Annelies Van De Vyver uit. “Mijn gevoel zegt echter dat het een haalbare kaart is, al zijn er nog wel wat uitdagingen te overwinnen. Het is bijvoorbeeld erg moeilijk om erfgoedgebouwen volledig klimaatneutraal te maken en het is hier en daar nog wachten op de aanleg van warmtenetten om de cirkel volledig rond te krijgen. Maar hoe dan ook zijn we goed op weg en hebben we op korte termijn al mooie resultaten geboekt. Door in volle energiecrisis een ‘winterplan’ uit te rollen, konden we bijvoorbeeld maar liefst 300.000 euro besparen. Kortom: een vastgoedstrategie en energiecoördinatie zijn niet alleen gunstig voor het energieverbruik en de CO2-uitstoot, maar zeker ook voor de portefeuille.”
Een beroep doen op de diensten en de expertise van VEB is dan ook een absolute aanrader, besluit Annelies Van De Vyver. “Ik kan alleen maar vaststellen dat je als lokale overheid heel wat handvaten hebt om snel aan de slag te gaan. Als stads- of gemeentebestuur hoef je het warme water dus zeker niet zelf uit te vinden. Daarnaast kunnen ook subsidies en gratis dienstverlening je al een heel eind op weg helpen was.” Het laatste woord is voor schepen Patrick Princen, die erg blij is met de huidige gang van zaken: “In de meerjarenbegroting zorgde onze vastgoedstrategie al meteen voor een financiële meevaller van ongeveer een miljoen euro. Het mag duidelijk zijn: als je enkele goede medewerkers hebt die alles nauwgezet opvolgen, kan het een enorm verschil maken.”